خطای مراکز افکارسنجی در برآورد نرخ مشارکت و چند احتمال
اعلام نتایج چهاردهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری، نشان داد پیش‌بینی مراکز افکارسنجی از نتیجه با آنچه در واقعیت رخ داد اختلاف معناداری داشته است. این موضوع اهمیت نقد و بررسی دقیق‌تر این پژوهش‌ها را ضروری ساخته و لازم می‌دارد با نگاهی تطبیقی و مقایسه‌ای به کشف علل و دلایل آن بپردازیم. برای این منظور ابتدا نکته‌ای پیرامون نحوه محاسبه نرخ مشارکت ارائه شده و سپس علل بیش‌برآورد این نرخ توسط مراکز افکارسنجی بحث و بررسی می‌شود.
نرخ واقعی مشارکت در انتخابات چند درصد است؟
نرخ مشارکت در انتخابات به عنوان یکی از مظاهر مردم‌سالاری و اعتماد مردم به نظام اسلامی همواره مورد توجه بوده است. نرخ مشارکت به زبان ساده عبارت است از نسبت کسانی که در انتخابات شرکت کرده‌اند از کل واجدان شرایط رأی دادن در انتخابات.
طبق اعلام وزارت کشور، تعداد واجدان شرایط در این دوره از انتخابات برابر با ۶۱ میلیون و ۴۵۲ هزار ۳۲۱ نفر می‌باشد. بر اساس آنچه از قول مسئول مربوطه اعلام شده است، این عدد شامل کسانی است که در داخل یا خارج از کشور حضور دارند. چرا که بر خلاف انتخابات مجلس، در انتخابات ریاست‌جمهوری افراد خارج از کشور نیز می‌توانند در انتخابات شرکت کنند.
بر اساس اعلام رئیس سازمان ثبت احوال در اسفندماه ۱۴۰۲ بین ۴ تا ۴.۵ میلیون نفر از ایرانیان، خارج از کشور زندگی می‌کنند. به عبارتی تعداد واجدان شرایط رأی دادن در داخل کشور کمتر از ۶۱ میلیون نفر می‌باشد. این در حالی است که پراکندگی و حتی تعداد دقیق ایرانیان خارج از کشور مشخص نیست و لحاظ کردن آن‌ها در عدد کل واجدین شرایط موجب فهم ناکافی از میزان مشارکت در داخل کشور می‌شود.
بر این اساس می‌توان گفت با در نظر گرفتن تعداد آرای ثبت شده در پایان انتخابات که حدوداً برابر با ۲۴.۵ میلیلون نفر است نرخ مشارکت در انتخابات ریاست‌جمهوری چهاردهم در داخل کشور، عددی بیش از ۳۹.۹ درصد بوده است. ضروری است با ساماندهی منابع آماریِ سازمان‌های مرتبط نظیر ثبت احوال و اداره گذرنامه، نرخ دقیق ایرانیان خارج از کشور به دست آمده و برآورد دقیقی ازنحوه توزیع آن‌ها در کشورهای مختلف و امکان دسترسی برای مشارکت در انتخابات محاسبه شود.
برآورد مراکز افکارسنجی
واضح است که جامعه آماری نظرسنجی‌های ملی، تعداد افرادی است که در داخل کشور حضور دارند. لذا به طور طبیعی همه مراکز افکارسنجی در پیش‌بینی نرخ مشارکت متأثر از نرخ مشارکت ایرانیان خارج از کشور ممکن است دچار بیش‌برآورد و یا کم‌برآوردی شوند.
همانطور که گفته شد نرخ مشارکت اعلام شده در انتخابات ریاست‌جمهوری برابر با ۳۹.۹ درصد بوده است. با این حال برآورد نرخ مشارکت توسط مراکز افکارسنجی اعداد دیگری را نشان می‌دهد. به طوری که این مراکز بین ۸ تا ۱۹ درصد در برآورد نرخ مشارکت خطا داشتند.
در این دوره از انتخابات یکی از موضوعات مهم در برآورد نتایج، میزان افراد مرددی بود که تصمیم داشتند در انتخابات شرکت کنند ولی تا روز آخر، نامزد مورد نظر خود را انتخاب نکرده بودند. به نظر می‌رسد این گروه در نهایت از شرکت در انتخابات صرف نظر کرده است. با کنار گذاشتن این گروه از سبد توزیع آرا، برآورد نرخ مشارکت وضعیت قابل توجهی پیدا خواهد کرد. به طوری که عموم مراکز به نرخ مشارکت بسیار نزدیک به مشارکت نهایی نزدیک می‌شوند.
این موضوع نشان می‌دهد مرددها واقعا بر سرنوشت انتخابات اثر گذاشته‌اند اما نه با انتخاب نامزد، بلکه با عدم مشارکت در انتخابات. تبیین چرایی انصراف افراد مردد از شرکت در انتخابات نیازمند بررسی مستقلی است. با این حال در مقام طرح فرضیه باید در نظر داشت که برای افراد مردد، شرکت در انتخابات عموماً برخواسته از نوعی احساس ضرورت است و احتمال قوی دو دوره‌ای شدن انتخابات که در روزهای پیش از انتخابات اعلام شده بود، این احساس ضرورت را برای این گروه کاهش داد.
_1732548003.jpg)
